Profesor Adam Wanke urodził się w 1906 r. we Lwowie. Studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwer- sytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie. W 1936 r. uzyskał dy plom magistra filozofii w zakresie antropologii.
W 1946 r. po przybyciu do Wrocławia objął stanowisko starszego asystenta w Zakładzie Antropologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Założył Zakład Antropologii w Studium Wychowania Fizycznego we Wrocławiu (1946–1950), był jego kie- rownikiem. Jest współtwórcą WSWF we Wrocławiu. Prowadził wykłady z antropologii i biologii; był wykładowcą. Ponadto był kierownikiem Pracowni Antropologicznej Szpitala Psychiatrycznego we Wrocławiu. Po aresztowaniu w 1950 roku i skazaniu na trzy lata więzienia (wyrok skrócono do dziewięciu miesięcy wskutek interwencji rektora prof. Jana Mydlarskiego) pracował tylko dorywczo.
W 1951 r. został bezpodstawnie aresztowany za „szeptaną propagandę” i skazany na 2,5 roku więzie nia. Dzięki interwencji prof. Jana Mydlarskiego i W. Łozińskiego, ówczesnego radcy prawnego Wrocław- skiego Towarzystwa Naukowego, zwolniono go po dziewięciu miesiącach.
Stopień doktora nauk przyrodniczych w zakresie antropologii otrzymał w 1947 r. Wrócił do pracy na Uniwersytecie Wrocławskim dopiero po odwilży gomułkowskiej. W 1955 r. uzyskał stanowisko docenta, a w 1957 profesora nadzwyczajnego.
Od 1956 roku kierował Katedrą Antropologii na Wydziale Nauk Przyrodniczych UWr i Zakładem Antropologii PAN (do 1965 roku). W 1957 roku został profesorem Uniwersytetu Wrocławskiego.
Był uczniem i kontynuatorem lwowskiej szkoły antropologicznej Jana Czekanowskiego, który jako pierwszy wprowadził do taksonomii metody ilościowe. Badał strukturę typologiczną i skład antropolo- giczny grup ludzkich, był twórcą taksonomicznych metod w antropologii (stochastycznej korelacji wie- lorakiej i metody punktów odniesienia, zwanej aproksymacją Wankego) oraz typologii somatycznej. Me- tody te znalazły zastosowanie w wielu dziedzinach poza antropologią: zootechnice, botanice, geografii, meteorologii, wychowaniu fizycznym, laryngologii, neurologii i wielu innych.
W latach 1959–1965 był członkiem Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, a od 1965 roku przewod- niczącym Komitetu Antropologii PAN, przewodniczył Sekcji Przystosowalności Człowieka Komitetu Narodowego Międzynarodowego Programu Biologicznego, a w 1965 roku był założycielem i potem przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Biometrycznego
W latach 1959–1965 był członkiem Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, pełnił funkcję przewod- niczącego Komitetu Antropologicznego Polskiej Akademii Nauk (1965–1971), Zarządu Polskiego To- warzystwa Biometrycznego i Polskiej Sekcji Przystosowalności Człowieka w Komitecie Narodowym Międzynarodowego Programu Biologicznego. Wchodził w skład Komitetu Zoologicznego i Komitetu
Kultury Fizycznej PAN. Był członkiem zwyczajnym Instytutu Zachodniego w Poznaniu, Instytutu Ślą- skiego w Opolu, członkiem zwyczajnym Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Problematyka ba- dawcza, którą realizował w Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, koncentrowała się wokół zagadnień antropologii funkcjonalnej.
W latach 1955–1971 pełnił funkcję redaktora naczelnego Materiałów i Prac Antropologicznych. Był inicjatorem i organizatorem badań terenowych, dotyczących zagadnień genetycznych w populacjach ludz- kich 1964–1970. Stworzył szkołę naukową, wypromował 30 doktorów; czterech jego uczniów uzyskało stopień doktora habilitowanego, a trzech tytuł profesora. Jego seminaria doktorskie, które prowadził niemal do końca życia, przyciągały młodych adeptów różnych dyscyplin naukowych. Na naszej Uczelni zdołał skupić wokół siebie liczną grupę studentów i magistrantów, którzy pod jego kierunkiem opraco- wywali zagadnienia ściśle związane z wychowaniem fizycznym i sportem. Badano stan rozwoju fizycznego i sprawności fizycznej dzieci i młodzieży, które przeżyły wojnę, i porównywano te wyniki ze stanem młodzieży szkolnej z 1932 r., zbadanym przez prof. Mydlarskiego.
Jego dorobek naukowy obejmuje łącznie 35 tytułów, z tego 11 ma szczególną rangę naukową. Był twórcą oryginalnego warsztatu metodycznego, umożliwiającego rozwiązywanie zagadnień taksono- micznych („metody Wankego”), które znalazły zastosowanie w zoo- technice, botanice, geografii, meteorologii, wychowaniu fizycznym i medycynie. Metoda stochastycznej korelacji wielorakiej ma znaczenie dla wszystkich kierunków, dla których istotne są zagadnienia porząd- kowania zbiorów i ich podziału na grupy, metoda punktów odniesie- nia umożliwia natomiast określenie typologiczne zarówno poszcze- gólnych osobników, jak i grup ludzkich (Częstość zespołów cech antropologicznych, Metoda stochastycznej korelacji wielorakiej, Zagadnienie typów somatycznych). Wypromował 30 doktorów, 4 doktorów habilitowanych i 3 profesorów.
Zmarł 27 marca 1971 r. tuż przed nadaniem mu stopnia profesora zwyczajnego; został pochowany na cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu.
Piśmiennictwo:
- Dzieje AWF we Wrocławiu 1946-2006, Wrocław 2007.
- Księga Profesorów AWF we Wrocławiu, Wrocław 2016.
